Doktori su podmitljivi, plavuše su glupe, a mi se svega bojimo

Škoti su škrti, Austrijanci jodlaju, Talijani su dobri ljubavnici, a Romi kradu malu djecu. Česi u Škodama na more voze paštete, Šveđanke i Slovenke na glasu su kao raskalašene, starija neudata žena naziva se “stara frajla”, dok je neoženjeni muškarac “dobra prilika”.

Rastavljena žena je “raspuštenica”, a muškarac koji pomaže u kućanskim poslovima je “papučar”. Ovo su samo neki od primjera svima dobro poznatih i uvriježenih stereotipa kojima se bavi izložba “Vic o plavuši: Stereotipi u kojima živimo” postavljena u Etnografskom muzeju.

Druge nacije

- Jedan od najrasprostranjenijih stereotipa je da su plave žene glupe, a vicevi na račun plavuša postoje još od filma “Muškarci više vole plavuše” s Marilyn Monroe - priča kustosica izložbe Irena Kolbas.

Najstariji vizualni prikazi stereotipa nalaze se na srednjovjekovnim kartama, a jedna od prvih bila je Mappa Mundi, karta poznatog svijeta iz 1285. godine. Takve mape donosile su pojednostavljene predodžbe o drugim nacijama koje tadašnji stanovnici svijeta nisu poznavali.

- Stereotipi često nastaju kao strah od nepoznatog, pa je tako i ključna poruka naše izložbe da treba stvari upoznati pa će se tako razbiti strah i uništiti stereotipi - ističe Kolbas te nam pokazuje i suvremene karte koje su pune stereotipnih naziva za pojedine države: Kina je tako nazvana “supermarket”, Indija je “curry”, dok na području bivše Jugoslavije stoji natpis “Don’t mess up with this guys”.

Kič suveniri

Mnogi stereotipi koriste se u reklamama: nasmijani crnac izrazito bijelih zubi reklamira zubnu pastu, a svoje stereotipe imaju i brojne profesije: knjižničarke su tako “stare, mrgudne žene s debelim očalama koje bi najradije da korisnici ne postoje”, doktori su podmitljivi, a policajci glupi i, barem u američkim filmovima, uvijek žvaču krafne.

Jedan od najučestalijih domaćih stereotipa onaj je o Hercegovcima u bijelim čarapama i s mobitelom: bijele čarape zadnjih su godina zamijenjenje “pačoticama”, a mobitele danas imaju svi, pa vidimo kako su stereotipi podložni promjenama.

- Kako pokazuje i povijest, stereotipi se mijenjaju pa ćemo tako i mi mijenjati postav - objašnjava Kolbas ideju izložbe koja traje sve do svibnja iduće godine.

Tipičan primjer kulturoloških stereotipa su i suveniri koji često graniče s kičem, pa tako na izložbi vidimo i babuške ili venecijansku gondolu koja je postala globalno popularni obiteljski suvenir i često je krasila heklane miljee povrh naših televizora.

Iz Muzeja Brodskog Posavlja posuđeni su jedinstveni primjeri rodnih stereotipa - zidnjaci. Riječ je o izvezenim komadima platna s porukama koje pokazuju kako je ženi mjesto u kuhinji. Kao parodija na zidnjake nastao je i kalendar udruge B.a.B.e., u kojem su uloge izokrenute, pa se iza pregače nalazi muškarac.

Regalska književnost

Zaseban dio izložbe radovi su suvremenih umjetnika koje je izabrala selektorica Maja Briski, a koji donose svoja viđenja stereotipa: književnik Neven Ušumović izruguje se regalskoj književnosti, arhitekt Ljubomir Miščević dječjom kućicom od kartona čiji je krov napravljen od pomodnih, glaziranih crijepova predstavlja stereotipe u arhitekturi, a odličan je rad makedonske grupe OPA koja se bombonijerom s čokoladnim lavovima referira na aktualnu reinkarnaciju makedonskih državnih mitova koja se provodi kroz projekt postavljanja megalomanskih spomenika po Skopju.